Dhonts gevoelige drama over een transgender ballerina vulde meteen een prijzenkast na de passage in Cannes: een acteursprijs voor Victor Polster en FIPRESCI-prijs in de competitie Un Certain Regard, Queer Palm én Caméra d’Or voor beste debuutfilm. Het onderwerp vraagt maturiteit van een nog altijd maar 27-jarige regisseur.

Wanneer je een film over een transgender maakt, daag je – in deze tijden nog steeds – de kijker uit na te denken over de klassieke man-vrouwopdeling. Was je tijdens het schrijfproces bezig met de impact van het onderwerp op je publiek?

LUKAS DHONT Eigenlijk wel. Als filmmaker intrigeert me het meest hoe het publiek zal reageren op wat ik hen presenteer. Want het effect op een publiek bezorgt mij uiteindelijk het meest adrenaline. Tijdens het schrijven vind ik het ook heel belangrijk om daarmee bezig te zijn. Ik denk niet de hele tijd aan wat het publiek ervan zou vinden, maar wel wat ik wil overbrengen aan de toeschouwer en hoe mijn personage hen daarnaar kan brengen. Wat me interesseert, is lichamelijkheid. Hoe mijn werk een fysiek effect op mensen heeft. Dat leidt vaak tot een discrepantie tussen wat er concreet is, het lichamelijke aspect, en hoe je je voelt, wat er in een persoon leeft, de emotionele kant.

In 2009 las ik een artikel over een jong meisje dat geboren was in een jongenslichaam en toch ballerina wou worden. Ik voelde meteen de fysieke impact van het visualiseren van haar interne strijd. Ik had iets gevonden waar ik over wou praten – gender, identiteit, vrouwelijkheid en mannelijkheid – en zag onmiddellijk hoe dat cinematografisch vorm te geven, als een soort arena waarin ik mijn verhaal kon doen. Tijdens het schrijven besefte ik dat een zekere herhaling de impact van mijn verhaal groter zou maken. Als een blauwe plek die steeds groeit omdat er continue op gestoten wordt. Vanuit de kern van de film, intern als het ware, wordt steeds harder geduwd en dan komt het extra hard binnen wanneer die pijn plots veruitwendigd wordt, extern. Bij een vertoning van GIRL voel ik het publiek fysiek reageren en ook hoe die respons beetje bij beetje extremer wordt. Dat komt, denk ik, door de manier waarop we de film opgebouwd hebben.

De film begint heel fysiek. Je confronteert het publiek bijna onmiddellijk met de mannelijkheid van dit meisje in een jongenslichaam. Vervolgens wordt het allemaal veel psychologischer. Op het einde van de film komen het fysieke en het emotionele met elkaar in conflict, zodat het ontspoort. Dat maakt de realiteit van een transgender bijna conceptueel. Hield dat geen risico’s in? Want je had ook niet alle dialogen en scènes helemaal uitgeschreven.

L. DHONT De structuur van de film was er wel, maar binnen de scènes is de emotionele lading uiteindelijk vaak anders dan eerst was uitgeschreven. Een scène die ik oorspronkelijk als dramatisch voor me zag, blijkt nu zeer teder. Dat komt omdat ik de acteurs graag volledig vrijheid geef. Ze konden zich bewegen zonder enige ruimtelijke beperking. Bovendien draaiden we verschillende versies, telkens met een andere emotionele lading, waarmee ik tijdens de montage aan de slag kon. Dat kon ik doen omdat ik al vier jaar aan het schrijven was en op de set dus al elke mogelijke lading die een scène ooit had gekregen in mijn hoofd had zitten. Daarom vind ik zelf schrijven zo aantrekkelijk. Zodra iets niet helemaal zuiver is, schakel ik bijna direct naar een van de andere opties die we ooit geprobeerd hebben. Zo is geen enkele take hetzelfde. Ik werk niet in de klassieke vorm van shot-tegenshot, want dat is te beperkend. Het is meer een soort fly-on-the-wall, waarbij ik de acteurs telkens weer een andere intentie of emotie meegeef alvorens we filmen. Mijn scenario is een verzinsel en ik ben altijd heel hard op zoek naar hoe wat ik heb gecreëerd, plots uit de hand kan lopen. Hoe ik plots geen controle meer heb, zodat de personages die ik heb bedacht echt tot leven komen. Zo kom je tijdens het filmen tot echte puurheid.

GIRL is niet alleen een film over transgender zijn, maar ook over vaderschap. Dat is geen toeval?

L. DHONT Voor ons was het altijd belangrijk dat het een film zou zijn met een transgender personage in de hoofdrol, die niet louter en alleen zou gaan over identiteit. Want naast transgender is Lara ook een danseres, een dochter en een zus. GIRL gaat evenzeer over adolescentie als over specifieke transgenderproblemen. Ik wou altijd dat het conflict in de film niet gericht was op de personages rond haar, maar op haar, waarbij zij haar eigen fouten kan maken. Naar mijn gevoel is dit ook iets nieuws: in deze film staat de vader symbool voor onvoorwaardelijke liefde. Hij wil boven alles zijn kinderen gelukkig zien en stelt Lara’s identiteit niet in vraag. Voor hem is het duidelijk dat zijn kind een dochter is, met als voornaamste obstakel de puberteit waar ze door moet.

Zelf heb ik enorm veel goede voorbeelden om mij heen. Mijn vader is zeer ondersteunend. Ook de vader van Nora, het meisje op wie de film gebaseerd is, is iemand van amour tout court, iemand die zijn dochter onvoorwaardelijk steunt. En dat wil ik tonen. Bij deze problematiek is het heel belangrijk dat we ook de ouders laten zien. Net zoals de vader in Call Me by Your Name. Dat is een fantastisch personage, omdat we plots ouderfiguren krijgen die kunnen communiceren met hun kinderen. We mogen niet onderschatten welke impact het heeft op LGBT-jongeren om een film te zien waarin de vader of moeder hem of haar accepteert als hij of zij homo, lesbisch of trans is. We mogen streven naar een LGBT-cinema waarin de ouders aan de kant van hun kinderen staan. Samen met Arieh Worthalter (rol van vader Matthias, nvdr) heb ik ervoor gezorgd dat zijn personage echt een lichtpunt is, zonder dat het te sentimenteel of te melig wordt. Ik krijg weleens de opmerking dat de vader te idealistisch zou zijn. Ik hoor dat ook over de vader in Call Me by Your Name. Wel, ik vind dat niet.

Er zit geen moederfiguur in de film, zodat we echt konden focussen op de relatie tussen vader en dochter. Zo konden we Lara ook de positie van de vrouw laten innemen binnen het gezin. Soms is Matthias de vader van Lara, maar soms plaatst Lara zich ook boven hem en dan is hij de puber die door zijn dochter beïnvloed wordt, door wat zijn dochter doormaakt. In die zin is ook hij op zoek naar zijn identiteit.

Lara is inderdaad niet alleen een transgender, maar ook een puber. En dan gaan de omstandigheden wel tegen haar werken. Ze is ongeduldig en heeft bovendien een droom die voor heel wat meisjes onhaalbaar is: ballerina worden. Daardoor leg je het conflict binnen deze film helemaal bij haar.

L. DHONT Absoluut, dat is heel belangrijk in het toewerken naar het einde. Eigenlijk gaat de film over het streven naar een vorm van perfectie die zij voor ogen houdt. Op zich is dat een universeel en heel actueel thema: hoe jongeren de compleet irreële drang tot perfectie niet aankunnen, terwijl het hen wel opgedrongen wordt. Het idee van de ballerina als toonbeeld van klassieke vrouwelijke elegantie, wat ze niet zal bereiken en wat nefast wordt omdat ze niet luistert naar haar lichaam, is cultureel bepaald. We leven in een samenleving die vanaf de geboorte lichaam en gender aan elkaar verbindt. We spreken al over een jongens- of meisjeslichaam nog voor die persoon daar bewust over gereflecteerd heeft. Lara komt uit een samenleving die haar dat dicteert. En zo kan ze, zoals veel jongeren in onze samenleving, haar lichaam niet accepteren. Lara beweegt in de film, ze danst, maar er wordt haar heel vaak herhaald: “Je moet jouw lichaam voelen.” Uiteindelijk is dat wat ze in de film probeert te doen, niet alleen in het dansen, maar ook op andere vlakken, zoals in haar gedrag tegenover de buurjongen. Overmoedigheid, snel willen gaan en niet haar lichaam kunnen zien in combinatie met hoe ze zich voelt als vrouw, dat is haar werkelijke probleem.

En dat maakt de film universeel en voor iedereen herkenbaar.

L. DHONT Precies.

Gent, 22 augustus 2018
Beeld boven: © Kris Dewitte

Bron: Filmmagie
Tekst: Bram De Sutter